یاسمن صادق شیرازی
به‌عنوان یک شهروند ایرانی، چقدر از کالاهای تولید داخل استفاده می‌کنید؟ آیا حاضرید، کالای ایرانی را جایگزین محصول مشابه خارجی کنید؟ اصلاً تا به حال از خود پرسیده‌اید که چند درصد از سهم سبد خرید‌تان به تولیدات ملی اختصاص دارد؟ آیا با میل و رغبت حاضرید مثلاً یک پوشاک ایرانی تن کنید؟
 شاید جواب برخی به این سؤالات مثبت باشد، اما نگاهی به چرخ تولید ملی، میزان بیکاری و واردات بی‌رویه محصولات خارجی نشان می‌دهد سهم خرید و مصرف کالاهای ایرانی در برابر مشابه خارجی بسیار ناچیز است. موضوعی که البته طی چند سال اخیر بارها از سوی مسئولان و رسانه‌ها مطرح شده تا بتوانند تمایل مردم و بویژه جوانان را برای استفاده از کالای تولید داخل بیشتر کنند، اما در نهایت همه این تلاش‌ها توانسته تا حدودی فضای رقابت کالاها را در داخل و خارج بازتر کند. شاید به همین علت است که امسال از سوی رهبر معظم انقلاب به سال حمایت از تولید کالای ایرانی نامگذاری شد تا مردم بیش از آنکه به‌دنبال کالاهای تولید خارج بوده و ارزها را در جیب تولید‌کنندگان خارجی بریزند، از کالاهای باکیفیت ایرانی استفاده کنند. این موضوع البته بیش از آنکه به کیفیت کالاها و همچنین تلاش تولیدکنندگان بستگی داشته باشد به تعصب و غیرت ما برای حمایت از اقتصاد ملی بستگی دارد. رهبر معظم انقلاب هم در توصیه‌ای خطاب به جوانان بر این موضوع تأکید کرده و فرمودند: «جوانان همانقدر که نسبت به تیم‌های فوتبال تعصب دارند باید نسبت به اقتصاد ملی خودمان هم تعصب داشته باشند.»
با این‌همه به گفته کارشناسان، مصرف کالای خارجی و برند‌گرایی همچنان در بین برخی از جوانان از محبوبیت بیشتری برخوردار بوده، تا جایی که برخی از آنها کالای بی‌کیفیت خارجی را به کالای باکیفیت‌تر ایرانی ترجیح می‌دهند.

نقش نام‌گذاری سال جدید به‌عنوان حمایت از کالای ملی
اغلب جوانان و مردم می‌گویند نام‌گذاری سال جدید به نام «حمایت از کالای ایرانی» برای رونق اقتصاد و معیشت ملی باعث شده تا تبلیغات و حمایت از کالاهای ایرانی روند سریع‌تری به خود بگیرد. در این میان، کانال‌های تلگرامی که به تبلیغ کالاهای خارجی می‌پردازند به‌عنوان یکی از رقیبان تولیدکنندگان داخلی ، روند خرید کالای ایرانی را کند کرده است. مریم محمدی دانشجوی رشته تاریخ 22 سال سن دارد و به تازگی با کانال تلگرامی آشنا شده که با یک کلیک می‌تواند هر کالایی را از هر کشوری که می‌خواهد بخرد. او می‌گوید اغلب خرید‌هایش را از این کانال‌ها انجام می‌دهد و دیگر برای خرید به بازار و خیابان نمی‌رود. وقتی از مریم می‌پرسم که چرا از تولیدات داخلی استفاده نمی‌کند، شانه‌هایشان را با بی‌تفاوتی بالا می‌اندازد و می‌گوید: «به خاطر حمایت از تولید ایرانی می‌خواهم تلاش کنم کمتر کالای خارجی بخرم اما ترجیح می‌دهم از پوشاک خارجی به خاطر برند آنها استفاده کنم.»
تعداد زیادی از جوانان نیز معتقدند کیفیت کالای داخلی از نمونه خارجی بهتر است. سارا میرکاظمی مهندس معماری تا به حال چند شامپوی خارجی گرانقیمت برای درمان شوره موهای سرش خریده اما در آخر به سراغ یک شامپوی ارزانقیمت ایرانی رفته است: «زمانی که به پزشک متخصص برای ریزش و درمان شوره سرم مراجعه کردم برایم شامپوی ایرانی ارزان‌قیمتی تجویز کرد. اوایل فکر نمی‌کردم با پرداخت 15 هزار تومان مشکلم حل شود اما حالا که چند هفته است آن را استفاده می‌کنم مشکل ریزش و شوره سرم حل شده است.»

رونق اقتصاد و کاهش بیکاری با حمایت تولید داخلی
براساس اعلام رئیس مرکز آمار ایران در تابستان سال گذشته، ۶۲ میلیون و ٩٨٠ نفر جمعیت فعال اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهند که از این تعداد، ٣میلیون و ۵۶۱ هزار نفر یعنی ۱۱.۸ درصد، جمعیت بیکار محسوب می‌شوند. یکی از دلایلی که باعث انتخاب سال 97، به‌عنوان حمایت از تولید ملی شده کاهش نرخ بیکاری است.
در حال حاضر مدگرایی و تقاضای کالای خارجی در کشور آنقدر زیاد شده که تعداد زیادی از تولیدکنندگان داخلی مجبورند کالاهای ایرانی را با برچسب (لیبل) خارجی بفروشند.
 یکی از فروشندگان لباس و پوشاک حوالی خیابان تهرانپارس در این باره، می‌گوید: «خیلی از شلوار‌ها و لباس‌هایمان تولید ایران است اما به خاطر تقاضای مشتری، لیبل خارجی به آن چسبانده‌ایم. جالب اینکه در سال جدید خیلی‌ها به خاطر حمایت از تولید ملی از ما درخواست کالای ایرانی داشتند، ما هم به آنها گفتیم جنس‌هایمان ایرانی است و فقط برچسب‌های آن خارجی است.»
 فرزاد رحیمی معتقد است با اینکه استقبال از کالای داخلی در کشور افزایش یافته اما کالای خارجی هنوز مشتریان پر و پا قرص خودش را دارد که اغلب آنها جوان هستند:«اگر وضعیت طوری باشد که استقبال از کالای خارجی کم شود، دیگر برای افزایش فروش لیبل خارجی به لباس و شلوار‌ها نمی‌چسبانیم.»
چندی پیش هم «مجتبی درودیان» «رئیس اتحادیه پیراهن دوزان»، با اظهار نگرانی درباره افزایش واردات و قاچاق پوشاک اعلام کرده بود: «۹۰ درصد تولید‌کنندگان ایرانی برای رقابت در بازار و ادامه دادن کار خود مجبور می‌شوند که کالای خود را با لیبل خارجی و البته قیمت بالاتر وارد بازار کرده و به فروش برسانند.» او همچنین درباره مشکلات کارخانه‌های پوشاک داخلی به افزایش روند واردات کالای ترک اشاره کرده و تأکید کرده بود: «تولید‌کننده‌های پوشاک در کشور با مشکلات زیادی مواجهند و به همین علت بسیاری از کارخانه‌های تولید پوشاک هم‌اکنون تعطیل شده‌اند.»

قیمت بالای پوشاک سنتی ایرانی
با اینکه پوشاک سنتی ایرانی طرفداران زیادی دارد اما قیمت این پوشاک باعث شده تا کمتر مورد استقبال قرار گیرد. هانیه بهروزی دندانپزشک می‌گوید: «به علت گران بودن برند‌های سنتی تنها سالی چند بار از آنها خرید می‌کنم. اگر این برند‌ها بخواهند مردم از کارشان استقبال کنند باید قیمت‌هایشان معقول‌تر باشد.»
نداشتن تنوع و کیفیت برخی از تولیدات داخلی نیز دلیل علاقه نداشتن برخی‌ها است. هانیه می‌گوید: «با اینکه چرم ایرانی کیفیت خوبی دارد اما دوخت آن خوب نیست. کفش ایرانی هم کیفیت خوبی دارد اما خلاقیت و تنوعی در طرح‌های آن دیده نمی‌شود.»
یکی دیگر از مشکلات پوشاک داخلی، تقلید آنها از اجناس خارجی است. موضوعی که باعث شده تا خیلی‌ها به خاطر کپی بودن این کالا‌ها به سراغ آن نروند. هانیه ادامه می‌دهد: «من ترجیح می‌دهم اصل کالا رابخرم تا طرح مشابه را. اگر طراحان ایرانی طرح‌های تازه و نو تولید کنند ما هم از آنها حمایت می‌کنیم.»

حمایت سازمان‌های مردم نهاد جوانان از تولید داخلی
یکی از سازمان‌هایی که می‌تواند در تشویق جوانان به خرید و حمایت از کالای ایرانی مؤثر باشد، سازمان‌های مردم نهاد وزارت ورزش و جوانان است. اعضای این سازمان همگی 18 تا 29 ساله‌اند و از سوی مردم هر استان انتخاب می‌شوند. «جمیله طهماسبی» نایب رئیس مجمع سازمان‌های مردم نهاد مازندران که سرمربی سابق تیم ملی قایقرانی از سال 89 تا 96 هم بوده، درباره نقش سمن‌های حوزه جوانان می‌گوید: «پس از نام‌گذاری سال جدید صحبتی با جوانان داشتیم، اما برخی از آنها به خاطر کیفیت کالای ایرانی نسبت به خرید آن تردید دارند. آنها انتظار دارند زمانی که پول می‌پردازند، کالای باکیفیت نیز دریافت کنند.»
او به واردات کالای خارجی هم اشاره کرده و ادامه می‌دهد:«زمانی که کالای بی‌کیفیت و ارزان چین در بازار پر است، چطور می‌توان از تولید‌کننده داخلی انتظار داشت در این رقابت موفق شود؟ به اعتقاد من مردم باید به تولید‌کنندگان داخلی اعتماد کنند و آنها نیز به مرور کیفیت محصولات‌شان را افزایش بدهند. البته این اتفاق نیاز به گذشت زمان دارد.»
افزایش تبلیغات مؤثر در زمینه کالاهای داخلی، موضوعی است که طهماسبی بر آن تأکید می‌کند:«کشور‌های توسعه یافته از سال‌های گذشته تبلیغات کالاهایشان را شروع کرده‌اند و ما نیز باید با جدیت شروع به ساخت تبلیغات قوی در مطبوعات، رسانه‌های مجازی، بیلبورد‌های شهری و صدا وسیما کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «با توجه به سخنان رهبر معظم انقلاب و شروع تبلیغات گسترده می‌توانیم کسب و کار ایرانی را رونق دهیم. البته ما برنامه‌هایی برای حمایت از کارگر ایرانی با راه‌اندازی آشپزخانه‌های سنتی آغاز کرده‌ایم و قرار است در سال جدید نیز پروژه‌هایی را با هدف حمایت از کالای ایرانی شروع کنیم.»
نایب رئیس مجمع سازمان‌های مردم نهاد مازندران با اشاره به اینکه یکی از سازمان‌های مردم نهاد استان به تازگی با راه‌اندازی خط تولید پوشاک شروع به تولید کالای ایرانی کرده است، می‌گوید: «امیدواریم این طرح‌ها در تمام سازمان‌های مردم نهاد توسعه پیدا کند. چون علاوه بر اینکه به اشتغال استان کمک می‌کند به رواج کالای ایرانی هم منجر می‌شود.» او معتقد است برگزاری کارگاه‌های مختلف، ارائه تبلیغات با کیفیت و برگزاری همایش از سوی سازمان‌های مردم نهاد برای جوانان استان‌ها نیز می‌تواند باعث تشویق جوانان به حمایت از کالای ملی شود.»

مدگرایی عامل اصلی رونق کالای خارجی
«مهتاب راد»، عضو مجمع سازمان‌های مردم نهاد استان ایلام، مدگرایی را یکی از عوامل اصلی علاقه جوانان به کالای خارجی می‌داند و می‌گوید: «در این شرایط لزوم فعالیت‌های فرهنگی و تبلیغاتی برای ترغیب مردم ضروری است.»
او می‌گوید: «ممکن است ایرادهایی در تولید و تنوع کالاهای داخلی وجود داشته باشد اما می‌توانیم با تلاش در این عرصه مشکلات را به حداقل برسانیم. ما نیز به‌عنوان عضوی از سازمان‌های مردم نهاد باید فعالیت‌هایی را برای حمایت از کالای داخلی آغاز کنیم.» این کارشناس، چشم و همچشمی و توجه بیش از اندازه به مصرف‌گرایی و ظواهر را یکی از دلایل استقبال از کالای خارجی می‌داند و معتقد است: «هنوز مردم برخی از استان‌ها پوشش قدیمی و اصیل خود را حفظ کرده‌اند. ما نیز با ترویج این پوشش می‌توانیم از ترویج فرهنگ غربی جلوگیری کنیم. برهمین اساس چند ماه پیش می‌خواستیم طرحی با عنوان تولید پوشاک ایرانی و اسلامی برای نخستین بار در استان راه‌اندازی کنیم که به علت مشکلات مالی هنوز موفق به ایجاد آن نشدیم. چند سازمان قول‌هایی برای تأمین منابع مالی آن داده بودند اما متأسفانه هیچ‌کدام تا به حال کمکی نکرده‌اند.»

کمک‌های بلاعوض برای رونق کسب و کارهای خانگی
یکی از برنامه‌هایی که در دستور کار امسال اعضای سمن‌های استان کرمانشاه قرار گرفته توسعه کسب و کار خانگی است. «سید علی جابری» دبیر مجمع سازمان‌های مردم نهاد استان کرمانشاه، می‌گوید: «می خواهیم به زوج‌های استان کمک‌هایی را به‌صورت بلاعوض برای راه‌اندازی کسب و کارهای خانگی مانند پرورش قارچ، کاشت زعفران و... بپردازیم تا به اشتغالزایی کمک کنیم.»
او با اشاره به اینکه سازمان‌های مردم نهاد جوانان می‌توانند طرح‌هایی در زمینه حمایت از کالای داخلی ارائه کنند، ادامه می‌دهد: «قیمت برخی از کالاهای ایرانی حدود 800 الی 900 هزار تومان تمام می‌شود، درحالی‌که قیمت کالای خارجی و چینی 400 هزار تومان است.  مسئولان باید به این موضوع توجه کنند تا مردم علاقه بیشتری به خرید کالای داخلی پیدا کنند به هرحال آنچه باعث می‌شود تا مردم بویژه نسل جوان به سمت استفاده از کالای ایرانی بروند سه عامل مهم کیفیت، قیمت مناسب و تبلیغات است که در این خصوص باید تولیدکنندگان ایرانی با شناخت از ذائقه ایرانی محصولاتی را به بازار عرضه کنند که مردم به خرید آنها تشویق شوند شاید اعتماد‌سازی در این زمینه هم فاکتور تعیین کنند‌ه‌ای برای حمایت از کالای ایرانی باشد.»

مصطفی آب روشن
جامعه شناس
با نگاهی به الگوی مصرف مردم براحتی می‌توان دریافت که اکثر ایرانی‌ها تمایلی به مصرف کالاهای داخلی ندارند که این عدم تمایل و توجه نکردن به تولیدات داخلی بخصوص در قشر جوان بشدت در حال گسترش است که پیامدهای آن در حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی بخوبی مشهود است.
از مواردی که در مطلوبیت افراد یا در انتخاب کالاهای مصرفی نقش اساسی دارد می‌توان به استحکام، مرغوبیت یا خدمات پس از فروش اشاره کرد. در واقع مشتری باید قانع شود که کالاهای ساخت داخل ویژگی‌های لازم را به شکل بر جسته‌ای داراست. از طرفی عدم کیفیت مطلوب کالاها و خدمات ایرانی و از سوی دیگر نگاه منفی به تولیدات داخلی نیز از عوامل اصلی رویگردانی مردم به تولیدات داخلی یا مصرف کالاهای خارجی است. نامگذاری سال 97 از سوی رهبر معظم انقلاب توصیه‌ای کاملاً عقلانی و هوشمندانه است و در شرایط فعلی بسیار منطقی بوده است زیرا یکی از بزرگترین مشکلات اقتصادی جامعه ما بیکاری و پیامدهای ناشی از آن است. نکته درخور توجه در حوزه فرهنگی این واقعیت تأسف بار است که اعتماد اجتماعی نسبت به کالای ایرانی ضعیف شده است، به گونه‌ای که بسیاری از تولید‌کنندگان مجبور می‌شوند کالاهای مرغوب خود را با برند کالاهای خارجی به فروش برسانند. در واقع بر خلاف بسیاری از تولیدکنندگان خارجی که تولید داخلی کشورشان را افتخار محسوب می‌کنند.
متأسفانه کالاهای داخلی مایه مباهات فروشنده و خریدار ایرانی نیست که این نشان از سرخوردگی‌های فرهنگی نسبت به کلیه محصولات داخلی و از سوی دیگرعدم تبلیغات مناسب و شایسته نسبت به معرفی تولیدات داخلی به شمار می‌آید. بدیهی است که برای رونق تولیدات داخلی تنها مصرف‌کننده داخلی بازیگر اصلی نیست، بلکه دولت، رسانه‌ها و نهادهای مختلف نیز می‌توانند به‌عنوان متغیر اصلی نقش آفرینی کنند. دولت به‌عنوان متولی تنظیم بازار این اختیار را دارد که مصرف کالای داخلی را نسبت به خرید کالاهای خارجی منطقی‌تر کند. به‌طوری که صرفه اقتصادی بهتری داشته باشد، لذا تنظیم تعرفه با رویکرد حمایت از تولید داخلی، حذف واردات کالاهای غیر ضروری و مبارزه مستمر با پدیده قاچاق از مؤلفه‌هایی است که می‌تواند به اشتغال بهینه انجامیده به‌طوری که تولید داخلی توان رقابت و توسعه را پیدا کند.
در این راستا می‌توان به بر پایی نمایشگاه‌های مختلف با هدف گردآوری تولید‌کنندگان در کنار هم اشاره کرد که این رویکرد سبب ایجاد انتخاب و پاسخگویی به سلایق متنوع مصرف‌کنندگان و خرید آسان خواهد شد. یکی از معضلات فرهنگی جامعه استفاده نخبگان سیاسی، اجتماعی و سلبریتی‌ها از لوازم لوکس غیر ایرانی و اتومبیل‌های خارجی است. در واقع بخش اعظم جامعه، طبقات ممتاز اجتماعی را الگوی رفتار و مصرف خود قرار داده به‌طوری که به‌عنوان یک رفتار مطلوب و مورد پسند اجتماعی از آنها تقلید می‌کنند.
به نظر می‌رسد که حفظ و ارتقای هویت فرهنگی باید از دوران کودکی و در دوران مدرسه به دانش‌آموزان تعلیم داده شود. خانواده‌ها نیز باید به کودکانشان بیاموزند که مصرف کالای خارجی باعث بیکاری جوانان ما شده و از سوی دیگر رفاه اجتماعی را برای کارگران خارجی به ارمغان خواهد آورد که این واقعیت منطقی به نظر نمی‌رسد. او باید بفهمد که در مصرف کالاهای مصرفی تنها سلیقه شخصی خود را در نظر نگیرد و پیامدهای انتخابش را نیز مد نظر قرار دهد.
ناگفته نماند که کالاهای ایرانی باید برازنده هر ایرانی باشد و پیش نیاز این برازندگی تولید کالاهای مرغوب و با کیفیت است در واقع تولید‌کننده با تولید کالاهای مرغوب به انتخاب مصرف‌کننده ایرانی احترام می‌گذارد اگر کالای تولید شده کیفیت لازم را نداشته و قابل رقابت نباشد به‌طور قطع تمامی تلاش‌های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از دست رفته تلقی خواهد شد، زیرا کیفیت، محرک اساسی در ترغیب مردم به کالاهای ایرانی خواهد بود کیفیت پایین، قیمت تمام شده بالا، عدم تنوع درکالاهای تولیدی و ضعف خدمات پس از فروش از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که موجب عدم استقبال مردم از کالاهای ایرانی شده است.
یکی از نکات بسیار مهم در رونق تولیدات داخلی، حمایت از تولید‌کنندگان در جهت تبلیغ و معرفی محصولات‌شان است که یکی از مهم‌ترین اقدامات در راستای توسعه اقتصادی به شمار می‌آید. این واقعیت را نبایستی نادیده انگاشت که تبلیغات در دنیای اقتصادی امروز هزینه به شمار نمی‌آید بلکه نوعی سرمایه‌گذاری ارزشمند محسوب می‌شود. اگر اراده‌ای وجود دارد که مردم به خرید کالاهای خارجی عادت نکنند باید از کالای ایرانی به شکل عملی حمایت گسترده‌ای صورت پذیرد، زیرا برای پاسداری از اقتصاد ملی، حمایت از تولیدات داخلی الزام آور به نظر می‌رسد.
دراین راستا دولت باید از خود شروع کند و از خرید کالاهایی که مشابه ایرانی آن وجود دارد اجتناب کند. پس از آنکه نخستین قدم را دولت در این زمینه برداشت می‌تواند از مردم انتظار داشته باشد که به عنوان مصرف‌کننده ایرانی کالاهای ساخت داخل را بر نمونه خارجی ترجیح دهند. دولت برای اینکه این کار را بدرستی انجام دهد باید ضمن فرهنگ‌سازی و توجیه فوائد خرید تولیدات داخلی و منافعی که برای کشور دارد می‌بایست زمینه را برای افزایش کیفیت و مناسب‌سازی هزینه تمام شده کالا فراهم کند چراکه تأکید بر مصرف کالاهای ایرانی را نمی‌توان تنها به مصرف‌کننده تجویز کرد.
تولید‌کننده هم باید با ارائه کیفیت برتر و از سوی دیگر قیمت متقاعد‌کننده، این اجازه را ندهد که مطلوبیت مشتری به سمت خرید کالاهای خارجی متمایل شود.تکرار می‌کنم تولید‌کننده باید با تولید کالای با دوام و مستحکم مصرف‌کننده را محترم بشمارد لذا با این پیش شرط مصرف‌کننده ایرانی تمایل پیدا می‌کند که جنس ایرانی را بر نمونه خارجی‌اش ترجیح دهد.